در آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی، حق تقدم به این معنی است که در محل برخورد چند مسیر، کدام وسیله نقلیه یا عابر پیاده باید زودتر حرکت کند و دیگران باید صبر کنند.
حق تقدم به معنای نوبت عبور است. یعنی در موقعیت‌هایی که مسیرها به هم می‌رسند ( مثلاً چهارراه، میدان، ورودی فرعی به اصلی و … )، باید معلوم باشد چه کسی اول حرکت کند و چه کسی منتظر بماند تا از تصادف جلوگیری شود.
چرا حق تقدم مهم است؟
- جلوگیری از برخورد و تصادف.
- ایجاد نظم در عبور و مرور.
- حفظ ایمنی عابران پیاده و رانندگان.
- کاهش درگیری و سوءتفاهم بین رانندگان.
موارد مهم در حق تقدم
در آیین‌نامه رانندگی کشورمان ایران ( مانند بیشتر کشورها ) موارد زیر رایج هستند:
خیابان اصلی و فرعی: حق تقدم با خودروهایی است که در خیابان اصلی هستند.
تقاطع بدون تابلو: با وسیله‌ای که از سمت راست می‌آید.
میدان با تابلوی « ورود ممنوع » یا « حق تقدم با گردش داخل میدان »: با خودروهای داخل میدان.
گردش به چپ در چهارراه: با وسایل نقلیه‌ای که مستقیم می‌روند یا از روبرو به راست می‌پیچند.
عبور عابر پیاده در خط عابر: حق تقدم با عابر پیاده است.
خودروهای امدادی ( آمبولانس، آتش‌نشانی… ) با آژیر و چراغ روشن: حق تقدم کامل دارند.
اصل سمت راست در آیین‌نامه رانندگی چیست؟
اصل سمت راست یکی از قواعد اصلی تشخیص حق تقدم در تقاطع‌هایی است که علامت یا چراغ راهنما ندارند.
در تقاطع بدون تابلو و بدون چراغ، هر راننده باید به وسیله‌ای که از سمت راست او وارد تقاطع می‌شود، حق تقدم بدهد.
مثال کاربردی:
فرض کنید سه خودرو از سه جهت مختلف به یک تقاطع بدون علامت می‌رسند: خودرو A از شمال ، خودرو B از غرب و خودرو C از شرق
اکنون:
خودرو A باید به B راه بدهد ( چون B سمت راست A است )
خودرو C باید به A راه بدهد ( چون A سمت راست C است )
در این حالت، اگر همه هم‌زمان برسند، نیاز به هماهنگی با احتیاط یا ورود به نوبت است.
توجه: اصل سمت راست در این موارد کاربرد ندارد:
- وقتی یکی از مسیرها فرعی و یکی اصلی باشد (حق تقدم با مسیر اصلی است).
- وقتی چراغ راهنمایی یا تابلو مشخص‌کننده وجود دارد.
- وقتی مأمور راهنمایی حضور دارد.
نکته مهم:
داشتن حق تقدم به معنی بی‌احتیاطی نیست. حتی اگر حق با شما باشد، باید باز هم با احتیاط و در صورت امن بودن عبور کنید.
حق تقدم پیادگان
حق تقدم پیادگان یعنی در شرایطی خاص، وسایل نقلیه باید توقف کنند تا عابر پیاده عبور کند. این موضوع یکی از مهم‌ترین اصول ایمنی شهری است و رعایت نکردن آن جریمه و خطرات جدی دارد.
مواردی که پیادگان حق تقدم دارند:
خط عابر پیاده ( چهارراه، خیابان اصلی یا فرعی ): رانندگان موظف‌اند در این محل توقف کرده و اجازه عبور کامل به عابر بدهند.
زمان سبز بودن چراغ عابر پیاده: اگر چراغ مخصوص پیاده سبز است، خودروها باید کامل توقف کنند.
هنگام سوار یا پیاده شدن دانش‌آموزان از سرویس مدرسه: رانندگان باید توقف کامل کنند.
در مسیرهای روستایی یا خیابان‌های کم عرض بدون پیاده رو: رانندگان باید با احتیاط کامل و فاصله ایمن از کنار عابر عبور کنند.
در گذرگاه‌های غیرهم‌سطح ( مثل پل عابر یا زیرگذر ): اگر در دسترس باشد باید از پیاده‌رو استفاده شود، در غیر این صورت حق تقدم در خیابان با عابر است.
مواردی که عابر حق عبور ندارد:
- زمانی که چراغ مخصوص پیاده قرمز است.
- عبور از نقاط غیرمجاز خیابان ( عبور بین خودروها یا از وسط بزرگراه ).
- ورود ناگهانی به مسیر خودروها بدون توجه.
جریمه
بر اساس آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی ایران، عدم رعایت حق تقدم عابر پیاده در محل‌های مجاز ( مثل خط عابر ) شامل جریمه مالی و حتی توقیف خودرو می‌شود.
پنج سوال رایج از مبحث حق تقدم
۱. در تقاطع بدون تابلو راهنما یا چراغ راهنمایی، حق تقدم با کیست؟
پاسخ: در تقاطع‌های بدون علامت، حق تقدم با وسیله‌ای است که از سمت راست وارد تقاطع می‌شود ( اصل سمت راست ).
۲. در تقاطع خیابان اصلی و فرعی، کدام خودرو باید صبر کند؟
پاسخ: همیشه خودرویی که از خیابان فرعی وارد می‌شود باید به خودروهای خیابان اصلی حق تقدم بدهد.
۳. آیا عابر پیاده در خط‌کشی حق تقدم دارد؟
پاسخ: بله، اگر عابر پیاده در خط عابر و محل مجاز عبور کند، وسایل نقلیه موظف به توقف کامل هستند تا او عبور کند.
۴. هنگام گردش به چپ در چهارراه، حق تقدم با کیست؟
پاسخ: حق تقدم با وسیله‌ای است که در مسیر مستقیم حرکت می‌کند یا می‌خواهد به راست بپیچد.
۵. در میدان‌هایی که تابلو « حق تقدم با وسایل نقلیه داخل میدان » نصب شده، چه کسی اول عبور می‌کند؟
پاسخ: در این حالت، وسایل نقلیه‌ای که داخل میدان هستند حق تقدم دارند، و خودروهای ورودی باید منتظر بمانند.
