صداهای غیرعادی موتور خودرو معمولاً نشانه‌ای از وجود مشکلات فنی، مکانیکی یا نگهداری نادرست هستند. این صداها بسته به نوع و محل بروز می‌توانند دلایل مختلفی داشته باشند. در ادامه مهم‌ترین علت‌ها را مرور می‌کنیم. با مجله اینترنتی خودروآموز همراه باشید.
۱. کم بودن روغن یا کاهش کیفیت روغن موتور
روغن نقش روان‌کننده، خنک‌کننده و محافظ قطعات متحرک موتور را دارد. وقتی روغن کم شود یا خاصیت خود را از دست بدهد ( مثلاً بر اثر کارکرد زیاد یا گرمای زیاد )، روانکاری بین قطعات از بین می‌رود.
در نتیجه تماس فلز با فلز در یاتاقان‌ها، میل‌لنگ یا میل‌سوپاپ رخ می‌دهد و صدای خشکی یا تق‌تق ایجاد می‌کند، به‌ویژه هنگام روشن کردن خودرو یا گاز دادن ناگهانی ایجاد می شود.
راهکار آن بررسی منظم سطح روغن، تعویض به‌موقع روغن با ویسکوزیته مناسب، و استفاده از روغن با کیفیت بالا است.
۲. خرابی یاتاقان‌ها یا شاتون‌ها
یاتاقان‌ها قطعاتی هستند که بین میل‌لنگ و شاتون ( و سایر قطعات دوار ) قرار می‌گیرند تا چرخش نرم و بدون اصطحکاک زیاد انجام شود.
بنابراین در صورت فرسودگی یا خوردگی، میل‌لنگ با لقی زیاد می‌چرخد و صدای کوبش فلزی عمیق از پایین موتور شنیده می‌شود. این صدا ممکن است با دور موتور تغییر کند.
برای حل این مشکل موتور باید باز و یاتاقان‌های خراب تعویض شود. و در صورت آسیب دیدن میل‌لنگ، باید تعمیر یا تعویض شود.
۳. شل بودن تسمه‌ها یا خرابی تسمه تایم
تسمه تایم وظیفه هماهنگ‌سازی حرکت میل‌سوپاپ و میل‌لنگ را دارد. در کنار آن، تسمه‌های جانبی ( مانند تسمه دینام ) نیز قطعات دیگر را می‌چرخانند.
شل بودن یا ترک خوردن تسمه‌ها باعث صدای جیغ یا ساییده شدن می‌شود. در مورد تسمه تایم، اگر تنظیم نباشد، خطر برخورد سوپاپ با پیستون وجود دارد.
بازدید دوره‌ای تسمه‌ها، سفت کردن یا تعویض به‌موقع تسمه تایم طبق جدول سرویس خودرو ( معمولاً هر ۶۰ تا ۱۰۰ هزار کیلومتر ) می تواند راه حل مناسبی باشد.
۴. خرابی تاپت‌ها ( هیدرولیکی یا مکانیکی )
توضیح: تاپت‌ها قطعاتی هستند که فاصله سوپاپ و میل‌سوپاپ را تنظیم می‌کنند. در مدل‌های هیدرولیکی با فشار روغن کار می‌کنند.
اگر روغن به تاپت نرسد یا خراب باشد، صدای تق‌تق منظم از بالای موتور شنیده می‌شود، مخصوصاً هنگام سرد بودن موتور این اتفاق شایع تر است.
بهترین راهکار شست‌وشوی مدار روغن، تعویض روغن مناسب و در صورت نیاز تعویض تاپت‌ها یا بررسی فشار روغن است.
۵. احتراق ناقص یا ناک زدن موتور
توضیح: ناک زمانی رخ می‌دهد که احتراق قبل از رسیدن پیستون به نقطه مرگ بالا صورت گیرد ( پیش‌احتراق )، که منجر به صدای تیک‌تیک یا کوبش شدید داخل سیلندر می‌شود.
استفاده از بنزین بی‌کیفیت با اکتان پایین، رسوب کربن در سرسیلندر، آوانس اشتباه جرقه، خرابی سنسور ناک یا فشار بالا در محفظه احتراق از عوامل مهم ناک زدن موتور هستند.
استفاده از بنزین سوپر یا مکمل سوخت (مانند اکتان بوستر) ، جرم‌گیری سرسیلندر و بررسی و تنظیم سیستم جرقه‌زنی می تواند از احتراق ناقص موتور جلوگیری کند.
۶. شل شدن یا خرابی اجزای داخلی پیشرانه ( پیستون، رینگ، میل‌لنگ )
در اثر فرسودگی، ممکن است رینگ پیستون لقی پیدا کند، پیستون ضربه بزند یا صدای خش‌خش از تماس نادرست ایجاد شود.
در نتیجه صدای کوبش نامنظم یا تق‌تق همراه با کاهش توان موتور، مصرف روغن بالا و گاهی دود آبی مشاهده می شود.
راهکار مناسب تست کمپرس، بررسی موتور از نظر خوردگی داخلی و تعمیر اساسی در صورت نیاز است.
۷. شل بودن پایه‌های موتور یا دسته‌موتور
دسته‌موتورها وظیفه نگهداری موتور روی شاسی را دارند و لرزش‌ها را جذب می‌کنند. اگر پاره یا شل شوند، موتور در جای خود تکان می‌خورد.
بنابراین در هنگام گاز دادن یا ترمز ناگهانی، صدای ضربه یا تقه شنیده می‌شود. همچنین ممکن است لرزش موتور به اتاق منتقل شود.
راه حل آن بازدید و تعویض دسته‌موتورهای خراب است. بخصوص مدل‌های هیدرولیکی که روغن داخلی آن ها نشتی می‌دهد.
چه زمانی به مکانیک مراجعه کنیم؟
گاهی اوقات نیاز است که فوراً به مکانیک مراجعه شود، زیرا نشانه‌ی مشکل جدی‌تر یا نیاز به بررسی تخصصی است. مواردی مانند:
- شنیدن صداهای غیرعادی به طور مداوم: صدای تق‌تق، کوبش، یا جیغ در موتور، حتی پس از گرم شدن. صداهایی که با افزایش دور موتور بیشتر می‌شوند.
- کم شدن سطح روغن موتور بدون نشتی واضح: کاهش غیرعادی روغن مثلاً بیش از نیم لیتر در چند صد کیلومتر.
- مشاهده‌ی دود آبی، سفید یا سیاه از اگزوز: بخصوص همراه با بوی غیرعادی یا کاهش قدرت موتور.
- استارت خشک ( صدای فلز روی فلز هنگام روشن کردن ): مخصوصاً بعد از پارک شبانه یا طولانی.
- لرزش زیاد در اتاق یا موتور: ممکن است ناشی از خرابی دسته‌موتور یا اشتعال ناقص باشد.
- صدای ضربه هنگام گاز دادن یا ترمز کردن: معمولاً به دلیل شل بودن پایه‌های موتور یا اجزای معلق.
- نشتی روغن یا دیدن لکه‌های سیاه زیر خودرو: حتی یک قطره کوچک می‌تواند نشانه نشت از اویل ماژول، فیلتر روغن، واشرها یا کارتل باشد.
- روشن شدن چراغ چک موتور یا چراغ روغن: این چراغ‌ها نباید نادیده گرفته شوند. حتی اگر خودرو خوب کار کند، ممکن است مشکل داخلی داشته باشد.
نتیجه گیری
صداهای غیرعادی موتور خودرو معمولاً نشانه‌ای از وجود ایراد در سیستم‌های حیاتی مانند روانکاری، احتراق، قطعات مکانیکی متحرک یا سیستم‌های نگهدارنده موتور است. این صداها ممکن است ناشی از کم بودن یا کاهش کیفیت روغن، خرابی یاتاقان‌ها، تاپت‌ها، تسمه تایم یا حتی احتراق ناقص باشند.
بی‌توجهی به این صداها می‌تواند منجر به آسیب‌های جدی و پرهزینه مانند خرابی موتور یا کاهش عمر قطعات شود. بنابراین شناسایی زودهنگام و مراجعه به مکانیک متخصص در صورت مشاهده چنین صداهایی، برای حفظ عملکرد و سلامت موتور خودرو بسیار ضروری است.
پنج سوال رایج در مورد علت های صداهای غیرعادی موتور خودرو
۱. چرا موتور خودرو در زمان روشن شدن صدای تق‌تق می‌دهد؟
پاسخ: این صدا معمولاً به دلیل کم بودن روغن یا تأخیر در رسیدن روغن به قطعات متحرک مانند تاپت‌ها و یاتاقان‌هاست. در هوای سرد یا هنگام روشن شدن صبحگاهی این مشکل بیشتر دیده می‌شود. استفاده از روغن مناسب و تعویض به‌موقع آن می‌تواند از بروز این صدا جلوگیری کند.
۲. صدای جیغ یا سوت از موتور هنگام گاز دادن نشانه چیست؟
پاسخ: احتمالاً مربوط به شل بودن یا فرسودگی تسمه دینام یا تسمه تایم است. این صدا ممکن است با دما یا رطوبت نیز تشدید شود. با تنظیم یا تعویض تسمه، مشکل برطرف می‌شود.
۳. آیا صدای کوبش عمیق از پایین موتور خطرناک است؟
پاسخ: بله. این صدا معمولاً نشانه خرابی یاتاقان‌ها یا شاتون‌هاست و ادامه دادن رانندگی در این شرایط ممکن است منجر به قفل شدن موتور یا شکستگی میل‌لنگ شود. مراجعه سریع به مکانیک ضروری است.
۴. چرا موتور در دور بالا صدای ضربه یا لرزش تولید می‌کند؟
پاسخ: این مشکل می‌تواند ناشی از خرابی دسته‌موتور، عدم احتراق صحیح یا حتی خرابی قطعات داخلی موتور باشد. باید سیستم احتراق و پایه‌های نگهدارنده موتور بررسی شوند.
۵. اگر صدای غیرعادی فقط در حالت سرد بودن موتور شنیده شود، آیا طبیعی است؟
پاسخ: تا حدی طبیعی است، زیرا در حالت سرد روغن هنوز به طور کامل در موتور جریان پیدا نکرده و قطعات خشک کار می‌کنند. اما اگر صدا بیش از چند دقیقه ادامه پیدا کند یا شدید باشد، احتمال نقص در روانکاری یا خرابی تاپت‌ها وجود دارد.
