روغن موتور از نظر نوع پایه به سه دسته اصلی تقسیم می‌شود. هر کدام از این پایه‌ها ویژگی‌های خاصی دارند و برای شرایط کاری متفاوتی در موتور خودرو به‌کار می‌روند. در ادامه با بررسی هر کدام از این نوع روغن ها با مجله اینترنتی خودروآموز همراه باشید.
۱. روغن موتور معدنی ( Mineral Oil )
روغن موتور معدنی یا مینرال ساده‌ترین و ابتدایی‌ترین نوع روغن موتور است که از پالایش نفت خام به‌دست می‌آید. این نوع روغن، پایه‌ی بسیاری از روغن‌های دیگر محسوب می‌شود و عمدتاً برای خودروهای با تکنولوژی ساده یا قدیمی استفاده می‌شود.
نحوه تولید روغن موتور معدنی
- استخراج نفت خام از منابع زیرزمینی
- پالایش نفت خام از طریق تقطیر و فرآیندهای شیمیایی
- جدا کردن بخش‌های سبک‌تر و سنگین‌تر نفت در برج تقطیر
- استخراج بخش مناسب برای تولید روان‌کننده‌ها ( Lube Base Oil )
- افزودن مواد افزودنی مانند ضد زنگ، ضد سایش، مواد شوینده و … برای بهبود عملکرد روغن
فواید و مزایای روغن موتور معدنی
قیمت پایین: نسبت به روغن‌های سنتتیک و نیمه‌سنتتیک ارزان‌تر است
دسترسی بالا: براحتی در تمام فروشگاه‌های لوازم خودرو یافت می‌شود
مناسب برای خودروهای قدیمی: برای خودروهایی با تکنولوژی پایین یا فواصل روان‌کاری کوتاه گزینه خوبی است
سادگی ساختار: در خودروهایی که نیاز به دقت زیاد در روان‌کاری ندارند، به‌خوبی عمل می‌کند
نکات مهم درباره روغن معدنی
این روغن پایداری حرارتی پایینی دارد و در دمای بالا زودتر تجزیه می‌شود. همچنین سریع‌تر آلوده می‌شود و باید در فواصل کوتاه‌تر ( مثلاً ۳۰۰۰ تا ۵۰۰۰ کیلومتر ) تعویض گردد.
در استارت سرد ( مثلاً صبح های زمستان ) روان‌کاری ضعیف تری نسبت به روغن‌های سنتتیک دارد.
مناسب برای چه خودروهایی است؟
- موتورهای ساده و بدون توربو
- خودروهای مدل قدیمی
- کارکرد سبک یا مسیرهای کوتاه در شهر
- مصرف‌کنندگانی با بودجه محدود
روغن موتور معدنی، انتخابی مقرون به صرفه برای خودروهای قدیمی یا با کارکرد ساده است. اگرچه نسبت به روغن های پیشرفته تر دوام و کیفیت پایین‌تری دارد، اما در شرایط مناسب و با تعویض به موقع، می‌تواند عملکرد قابل قبولی ارائه دهد.
۲. روغن موتور سنتتیک ( Synthetic Oil )
روغن موتور سنتتیک یک نوع روغن موتور با پایه‌ی کاملاً مصنوعی است که برخلاف روغن‌های مینرال، نه از نفت خام به‌صورت مستقیم بلکه از ترکیبات شیمیایی طراحی‌شده و فرآوری‌شده در آزمایشگاه‌ها تولید می‌شود. این روغن‌ها ساختاری یکنواخت و بسیار پایدار دارند و در برابر گرما، اکسیداسیون و فشار عملکرد بسیار بهتری نسبت به روغن‌های معمولی دارند.
چگونه روغن سنتتیک تولید می‌شود؟
فرآوری مواد پایه شیمیایی: از مولکول‌های ساده هیدروکربنی، پلی‌آلفا-اولفین ( PAO ) یا استرها
مهندسی دقیق ساختار مولکولی: مولکول‌ها در اندازه، شکل و ترکیب یکنواخت طراحی می‌شوند
افزودن افزودنی‌های پیشرفته: مانند پاک‌کننده ها، ضد‌زنگ، ضد‌کف، ضد‌سایش، کاهش‌دهنده اصطکاک و پایدارکننده ها
کنترل کیفیت بالا: در شرایط کنترل شده آزمایشگاهی برای دوام بالا در دماها و شرایط مختلف
فواید و مزایای روغن موتور سنتتیک
مقاومت بسیار بالا در برابر حرارت: در دماهای بالا تجزیه نمی‌شود و موتور را بهتر محافظت می‌کند
روان‌کاری عالی در استارت سرد: در هوای سرد، سریع‌تر به تمام نقاط موتور می‌رسد
کاهش اصطکاک و سایش: کمک به افزایش عمر قطعات داخلی موتور
پاک‌کنندگی قوی: ذرات کربن، دوده و آلودگی‌ها را بهتر به حالت معلق نگه می‌دارد و از رسوب جلوگیری می‌کند
طول عمر بالا: معمولاً تا ۱۰،۰۰۰ یا حتی ۱۵،۰۰۰ کیلومتر کار می‌کند
کاهش مصرف سوخت: به دلیل اصطکاک کمتر بین قطعات متحرک
مناسب چه خودروهایی است؟
- نوع خودرو دلیل نیاز به روغن سنتتیک
- خودروهای مدرن سیستم‌های دقیق‌تر و موتورهای پر بازده نیاز به روغن پایدار دارند
- خودروهای توربوشارژ یا دمای بالا برای محافظت در برابر حرارت بالا و فشار زیاد
- خودروهای با رانندگی سنگین یا مسیرهای طولانی مانند جاده‌های کوهستانی یا استفاده در آب‌وهوای گرم/سرد شدید
- خودروهای لوکس یا اسپرت برای روان‌کاری دقیق و بالا بردن عملکرد موتور
نکات مهم
قیمت روغن سنتتیک بالاتر از مینرال و نیمه سنتتیک است، اما با توجه به طول عمر بیشتر و کاهش استهلاک موتور، در بلندمدت مقرون به صرفه‌تر است.
استفاده از آن در خودروهایی که برای روغن مینرال طراحی شده‌اند، فقط با مشورت با مکانیک یا دفترچه راهنما توصیه می‌شود. برخی خودروهای قدیمی ممکن است به دلیل تفاوت در ویسکوزیته و پاک‌کنندگی قوی، با نشت روغن مواجه شوند.
بنابراین روغن موتور سنتتیک، بهترین گزینه برای خودروهای جدید و شرایط کاری سخت است. این روغن با پایداری بالا، روان‌کاری بی‌نظیر و محافظت عالی از موتور، کمک می‌کند تا موتور عملکرد بهتر، عمر طولانی‌تر و مصرف سوخت کمتر داشته باشد. انتخاب ایده‌آل برای کسانی که سلامت موتور خود را جدی می‌گیرند.
۳. روغن موتور نیمه سنتتیک ( Semi-Synthetic / Synthetic Blend )
روغن موتور نیمه سنتتیک ترکیبی از روغن معدنی یا مینرال ( پایه نفتی ) و روغن سنتتیک ( مصنوعی ) است. این روغن تلاش می‌کند بین قیمت مناسب و کیفیت قابل قبول، تعادل ایجاد کند. یعنی هم برخی ویژگی‌های روغن سنتتیک مانند مقاومت در برابر حرارت و روان‌کاری بهتر را دارد، و هم قیمت و دسترسی مناسب‌تری مثل روغن معدنی را دارا می باشد.
چگونه روغن نیمه سنتتیک تولید می‌شود؟
- ترکیب روغن پایه مینرال با حدود ۱۰٪ تا ۳۰٪ روغن سنتتیک ( پایه‌های مصنوعی مانند PAO )
- افزودن مواد افزودنی متداول مانند ضد اکسیداسیون، ضد سایش، پاک‌کننده‌ها و روان‌کننده‌ها
- فرآوری نهایی برای یکنواختی و حفظ پایداری ترکیب
فواید و مزایای روغن موتور نیمه سنتتیک
قیمت اقتصادی: قیمت مناسب‌تر از روغن سنتتیک و کمی بالاتر از مینرال
پایداری حرارتی بهتر: در مقایسه با مینرال، در دماهای بالا مقاومت بیشتری دارد
عملکرد بهتر در هوای سرد: استارت بهتر در زمستان و کاهش سایش اولیه
تمیز نگه داشتن موتور: افزودنی‌های پاک‌کننده باعث کاهش رسوب می‌شوند
افزایش دوام موتور نسبت به معدنی: کاهش اصطکاک و فرسایش در کارکردهای سخت‌تر
تعویض دوره‌ای راحت‌تر: فواصل تعویض بین مینرال و سنتتیک (حدود ۵ تا ۸ هزار کیلومتر)
مناسب چه خودروهایی است؟
- خودروهای میان رده یا نیمه جدید: بین موتورهای قدیمی و پیشرفته مناسب‌ترین انتخاب است
- رانندگی شهری + جاده‌ای: تعادل خوبی بین رانندگی درون شهری و سفرهای جاده‌ای دارد
- خودروهایی با کارکرد متوسط: نه خیلی ساده و نه خیلی پر فشار، مثل اکثر ماشین‌های ایرانی
- کسانی که از مینرال می‌خواهند ارتقا دهند: بدون هزینه زیاد، کیفیت روغن را بالا می‌برند
نکات مهم
روغن نیمه سنتتیک نسبت به مینرال بهتر است اما به اندازه سنتتیک کامل مقاوم نیست. در خودروهایی که سازنده روغن سنتتیک پیشنهاد کرده، نیمه سنتتیک ممکن است کافی نباشد.
برای خودروهای بسیار قدیمی یا موتورهای فرسوده، احتمال نشتی ( به دلیل خاصیت پاک‌کنندگی ) وجود دارد.
بنابراین روغن موتور نیمه سنتتیک، گزینه‌ای هوشمندانه برای رانندگان معمولی و خودروهای میان‌رده است. این روغن با ترکیبی از قیمت مناسب، کیفیت بالا و دوام بهتر از مینرال، انتخابی است که از موتور شما در شرایط مختلف محافظت می‌کند بدون اینکه هزینه‌ی روغن تمام سنتتیک را پرداخت کنید. ایده‌آل برای کسانی که به‌دنبال بهبود عملکرد موتور با هزینه منطقی هستند.
پنج سوال رایج از مبحث انواع روغن موتور از نظر نوع پایه
۱. تفاوت اصلی بین روغن موتور معدنی، سنتتیک و نیمه سنتتیک چیست؟
پاسخ: روغن معدنی از پالایش نفت خام به‌دست می‌آید و ارزان‌تر ولی با کیفیت پایین‌تر است. روغن سنتتیک به‌صورت مصنوعی تولید می‌شود، عملکرد بالاتری دارد و برای موتورهای مدرن مناسب است. روغن نیمه سنتتیک ترکیبی از این دو است و تعادل خوبی بین قیمت و کیفیت ارائه می‌دهد.
۲. آیا می‌توان از روغن سنتتیک در خودرویی که قبلاً روغن معدنی استفاده می‌کرد، استفاده کرد؟
پاسخ: بله، ولی با احتیاط. در موتورهای خیلی قدیمی یا فرسوده ممکن است روغن سنتتیک به‌دلیل خاصیت پاک‌کنندگی بالا باعث نشتی از درزها شود. بهتر است اول با نیمه سنتتیک امتحان کنید.
۳. کدام نوع روغن موتور برای فصل‌های گرم و رانندگی سنگین مناسب‌تر است؟
پاسخ: روغن سنتتیک بهترین گزینه برای فصل‌های گرم، رانندگی پر فشار، و خودروهای پرقدرت است چون مقاومت حرارتی و پایداری بسیار بالایی دارد.
۴. فواصل تعویض روغن در این سه نوع چه تفاوتی دارد؟
پاسخ:
مینرال: هر ۳٬۰۰۰ تا ۵٬۰۰۰ کیلومتر
نیمه سنتتیک: هر ۵٬۰۰۰ تا ۸٬۰۰۰ کیلومتر
سنتتیک کامل: هر ۸٬۰۰۰ تا ۱۲٬۰۰۰ کیلومتر ( بسته به نوع روغن و شرایط رانندگی )
۵. چرا روغن نیمه سنتتیک برای خودروهای معمولی گزینه خوبی است؟
پاسخ: چون نسبت به معدنی محافظت بهتری دارد و نسبت به سنتتیک قیمت مناسب تری دارد. برای استفاده شهری و موتورهایی که فشار زیادی ندارند، گزینه‌ای متعادل و مطمئن است.
