یاتاقان ها ( Bearings ) یکی از مهم‌ترین اجزای سیستم حرکتی موتور خودرو هستند که نقشی کلیدی در کاهش اصطکاک و افزایش کارایی موتور ایفا می‌کنند. میل‌لنگ، به عنوان بخشی از سیستم انتقال نیرو در موتور، از یاتاقان های ثابت و متحرک بهره می‌برد تا عملکردی نرم و بدون اختلال داشته باشد.
یاتاقان‌های ثابت و متحرک: تعریف و کاربرد
۱. یاتاقان‌های ثابت ( Main Bearings )
تعریف: یاتاقان‌های ثابت قطعاتی هستند که میل‌لنگ را در بلوک سیلندر نگه می‌دارند و به آن اجازه می‌دهند تا به صورت چرخشی حرکت کند.
کاربرد: این یاتاقان‌ها، میل‌لنگ را در موقعیت ثابتی نگه داشته و مانع از جابجایی طولی یا عرضی آن می‌شوند. همچنین، حرکت چرخشی میل‌لنگ را تسهیل کرده و اصطکاک را کاهش می‌دهند.
محل نصب: این یاتاقان ها در جایگاه‌های مخصوص درون بلوک سیلندر نصب می‌شوند و میل لنگ از درون آن عبور می‌کند.
وظایف یاتاقان‌های ثابت
- فراهم کردن سطحی روان برای چرخش میل‌لنگ.
- جذب و توزیع یکنواخت نیروهای وارد شده از احتراق.
- جلوگیری از آسیب به بلوک سیلندر و میل‌لنگ در اثر اصطکاک مستقیم.
۲. یاتاقان های متحرک ( Connecting Rod Bearings )
تعریف: یاتاقان های متحرک بین شاتون ( Connecting Rod ) و میل‌لنگ قرار دارند و امکان حرکت چرخشی بین این دو قطعه را فراهم می‌کنند.
کاربرد: این یاتاقان ها وظیفه انتقال نیروی حاصل از احتراق در سیلندر را به میل لنگ دارند و اصطکاک بین شاتون و میل لنگ را کاهش می‌دهند.
محل نصب: یاتاقان‌های متحرک در سر بزرگ شاتون نصب می‌شوند و با حرکت نوسانی شاتون هماهنگ هستند.
وظایف یاتاقان های متحرک
- کاهش اصطکاک بین شاتون و میل‌لنگ.
- کمک به انتقال نیروی پیستون به میل‌لنگ.
- جذب تنش های دینامیکی حاصل از حرکت پیستون.
ساختار و مواد یاتاقان ها
یاتاقان های ثابت و متحرک معمولاً از ترکیب مواد زیر ساخته می‌شوند:
آلیاژهای برنزی و مسی: برای تحمل فشارهای زیاد و ایجاد اصطکاک کمتر.
فلزات سفید مانند آلیاژ بابیت ( babbitt ): به عنوان لایه‌ای نرم برای کاهش آسیب به میل‌لنگ در صورت کمبود روان‌کاری.
آلیاژهای آلومینیومی: در موتورهای سبک تر و با کارایی بالا.
روان کاری یاتاقان ها
سیستم روان‌کاری موتور نقش مهمی در عملکرد یاتاقان‌ها دارد. روغن موتور بین یاتاقان و میل‌لنگ یک لایه نازک ایجاد می‌کند که از تماس مستقیم فلز با فلز جلوگیری کرده و عمر مفید این قطعات را افزایش می‌دهد.
مشکلات رایج در یاتاقان‌ها
سایش بیش از حد: به دلیل کمبود روغن یا استفاده از روغن بی‌کیفیت.
آسیب ناشی از تنش‌های زیاد: در اثر بارگذاری بیش از حد یا عملکرد نامناسب موتور.
گرفتگی مسیرهای روغن‌کاری: که باعث کاهش جریان روغن و افزایش اصطکاک می‌شود.
خرابی ناشی از حرارت زیاد: به دلیل احتراق غیر عادی یا خنک کاری ناکافی.
نتیجه‌گیری
یاتاقان‌های ثابت و متحرک از جمله اجزای ضروری در سیستم حرکتی موتور خودرو هستند که عملکرد صحیح آن‌ها به کاهش اصطکاک، انتقال نیرو و افزایش دوام میل‌لنگ کمک می‌کند. نگهداری مناسب از سیستم روان‌کاری و استفاده از مواد باکیفیت در ساخت یاتاقان‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و نقش مهمی در افزایش عمر مفید موتور ایفا می‌کند.
