معرفی کامل موتور XU7

موتور XU7 یکی از شناخته‌شده‌ترین موتورهای مورد استفاده در خودروهای داخلی ایران است که ریشه در طراحی‌های شرکت پژو ( PSA France ) دارد. در ادامه این مطلب از مجله اینترنتی خودروآموز، تاریخچه و ویژگی‌های اصلی این موتور را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

تاریخچه

موتور XU7 یک پیشرانه چهار سیلندر خطی با حجم ۱.۸ لیتر ( ۱۷۶۱ سی‌سی ) و تنفس طبیعی ( بدون توربو ) است. این موتور از خانوادهٔ موتورهای XU شرکت پژو محسوب می‌شود که در دههٔ ۸۰ میلادی برای خودروهای کلاس متوسط طراحی شد.
در ایران، این موتور به‌صورت گسترده روی خودروهای پژو ۴۰۵، سمند، پارس، و بعضی مدل‌های روآ نصب شده است و در طول سال‌ها تغییراتی در سیستم سوخت‌رسانی، استاندارد آلایندگی و نسبت تراکم آن ایجاد شده است.

منشأ طراحی: موتور XU7 از خانواده XU شرکت پژو-سیتروئن است که در دهه ۱۹۸۰ میلادی برای مدل‌هایی مانند پژو ۴۰۵ و سیتروئن BX توسعه یافت.
ورود به ایران: با آغاز مونتاژ پژو ۴۰۵ GLX در دهه ۱۳۷۰ توسط ایران‌خودرو، این موتور نیز وارد خط تولید شد.
توسعه داخلی: بعدها مهندسان ایرانی نسخه‌های بومی‌تر آن مانند XU7JP/L3، XU7P، و XU7+ را تولید کردند که دارای تغییراتی در سیستم جرقه، انژکتور، آلایندگی و مصرف سوخت بودند.

مشخصات فنی موتور XU7JP/L3 ( نسخه اصلی انژکتوری )

• نوع موتور: چهار سیلندر خطی، ۸ سوپاپ
• حجم موتور: ۱۷۶۱ سی‌سی
• قطر سیلندر / کورس پیستون: ۸۳ × ۸۱.۴ میلی‌متر
• نسبت تراکم: ۹.۳:۱
• حداکثر سرعت: ۱۹۰ کیلومتر بر ساعت
• حداکثر توان: حدود ۱۰۰ اسب بخار در ۶۰۰۰ دور در دقیقه
• حداکثر گشتاور: حدود ۱۵۳ نیوتن‌متر در ۳۰۰۰ دور در دقیقه
• شتاب صفر تا صد: ۱۱ ثانیه
• نوع سوخت‌رسانی: انژکتوری ( MPFI )
• نوع سوخت: بنزین
• استاندارد آلایندگی: یورو ۲ تا یورو ۴ (در نسخه‌های جدیدتر)
• میانگین مصرف سوخت: حدود ۹ لیتر در هر ۱۰۰ کیلومتر

ویژگی‌ها

• ساختار ساده و تعمیرپذیری بالا
• قطعات یدکی در دسترس و قیمت مناسب
• قدرت مناسب برای خودروهای سبک و متوسط
• عملکرد نرم در دورهای پایین و میانی

معایب و محدودیت‌ها

• مصرف سوخت نسبتا بالا
• صدای موتور و لرزش محسوس در حالت درجا
• حساسیت به گرما و خرابی واشر سرسیلندر در صورت دمای بالا
• بازده پایین‌تر نسبت به موتورهای مدرن با ۱۶ سوپاپ

نسخه‌های جدیدتر XU7

موتور XU7 با اینکه طراحی‌اش قدیمی ( دههٔ ۹۰ میلادی ) است، در ایران هنوز هم تولید می‌شود و نسخه‌های مختلف و به‌روزشده‌ای از آن ساخته شده‌اند. در ادامه همهٔ نسخه‌های جدید و بهینه‌شدهٔ XU7 را معرفی می‌نماییم و تفاوت‌های آن با مدل اصلی را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

۱. XU7JP ( مدل پایه )

این همان موتور کلاسیک XU7 اصلی است که در پژو ۴۰۵ GLX و سمند معمولی نصب می‌شد.

• حجم: ۱.۸ لیتر ( ۱۷۶۱ سی‌سی )
• سوخت‌رسانی: انژکتوری ( تک نقطه‌ای یا چند نقطه‌ای در نسخه‌های بعدی )
• توان: حدود ۹۸ تا ۱۰۰ اسب بخار
• گشتاور: ۱۵۳ نیوتن‌متر
• استاندارد آلایندگی: یورو ۲
• ضعف: مصرف بالا و آلایندگی زیاد

۲. XU7JP4 ( نسخه ۱۶ سوپاپ )

نسخه بهینه‌تر و قوی‌تر با چهار سوپاپ برای هر سیلندر (مجموع ۱۶ سوپاپ) که روی پژو پارس ELX نصب می‌شد.

• توان: حدود ۱۱۰–۱۱۵ اسب بخار
• گشتاور: حدود ۱۵۵ نیوتن‌متر
• استاندارد آلایندگی: یورو ۳
• مزیت: قدرت و راندمان بالاتر نسبت به XU7 معمولی
• ضعف: حساس‌تر به کیفیت بنزین، نیاز به تنظیم دقیق ECU و نگهداری منظم‌تر

۳. XU7L3

نسخهٔ داخلی‌سازی‌شده و اصلاح‌شده برای رعایت استانداردهای جدید ایران‌خودرو است. حجم و طراحی پایه همان XU7 است، ولی با اصلاح در سرسیلندر، سیستم جرقه و نقشه ECU.

• توان: حدود ۹۸ اسب بخار
• گشتاور: ۱۵۳ نیوتن‌متر
• استاندارد آلایندگی: یورو ۴
• مزیت: مصرف کمتر، آلایندگی پایین‌تر
• ضعف: عملکرد متوسط نسبت به XU7JP4

۴. XU7P ( جدیدترین نسخه تولید ایران‌خودرو )

این موتور، نسل جدید XU7 محسوب می‌شود و از سال ۱۳۹۹ به بعد روی محصولات جدید نصب شده است.

• حجم: همان ۱.۸ لیتر
• سرسیلندر بازطراحی‌شده با راندمان احتراق بهتر
• انژکتور و ECU جدید ( کروز یا بوش )
• دارای سنسور ناک و اکسیژن دوم
• استاندارد آلایندگی: یورو ۵
• توان: حدود ۱۰۳ اسب بخار
• گشتاور: حدود ۱۵۵ نیوتن‌متر

مزایا

• بهبود نرم‌افزار ECU و زمان‌بندی جرقه برای سوخت با اکتان پایین ایران
• مصرف کمتر نسبت به XU7 معمولی
• کاهش صدای کارکرد

ضعف: هنوز نسبت به موتورهای جدید مثل EF7 یا TU5، مصرف بیشتری دارد.

۵. +XU7P ( نسل جدیدتر برای آینده نزدیک )

در حال توسعه برای رعایت استاندارد یورو ۶ است و گفته می‌شود نسخه توربوشارژ هم در برنامه است. در این نسخه بهبود نسبت تراکم و زمان‌بندی متغیر سوپاپ‌ها ( احتمالاً VVT ) لحاظ شده است.

مقایسه سریع

خودروهای دارای موتور XU7

موتور XU7 یکی از پرکاربردترین پیشرانه‌های تاریخ خودروسازی ایران است و در طول بیش از دو دهه در انواع مختلفی از خودروهای ایران‌خودرو و سایپا به‌کار رفته است. در ادامه، خودروهایی که از این موتور استفاده کرده‌اند را به‌صورت دقیق و گروه‌بندی‌شده مشاهده می‌نمایید.

۱. پژو ۴۰۵

این موتور در مدل‌های ۴۰۵ GLX و ۴۰۵ SLX ( نسخه‌های اولیه قبل از TU5 ) به‌کار رفته است. در واقع پژو ۴۰۵ نخستین خودروی ایرانی است که موتور XU7 روی آن نصب شد که ترکیب خوبی از قدرت و دوام برای زمان خودش داشت. کامپیوتر آن در نسخه‌های بعدی به ECU بوش و سپس زیمنس تغییر پیدا کرد.

۲. پژو پارس ( پرشیا )

در مدل‌های پارس سال و پارس ELX ( نسخه اولیه قبل از موتور TU5 و بعد از آن XU7JP/L3 ) مورد استفاده قرار گرفت. موتور XU7 روی پارس عملکردی نرم و قابل قبول داشت، هرچند مصرف سوخت نسبتاً بالا بود.

۳. سمند ( اولین خودروی ملی )

این موتور در مدل‌های سمند پایه ( XU7JP/L3 ) ، سمند LX ( نسخه‌های اولیه ) و سمند SE استفاده شد. سمند در ابتدا با همین موتور عرضه شد و بعدها با EF7 جایگزین گردید. نسخه XU7 سمند از نرم‌افزار ECU متفاوتی نسبت به ۴۰۵ استفاده می‌کند تا با وزن بیشتر خودرو هماهنگ باشد.

۴. روآ و روآ سال

در این خودرو موتور XU7 جایگزین موتور قدیمی OHV پیکان شد تا توان و نرمی بیشتری ایجاد کند. در نسخه‌های جدیدتر، ECU زیمنس و سیستم انژکتوری ساده‌تر نصب شد.

۵. آردی ( RD و انژکتوری RDi )

در واقع اولین تلاش ایران‌خودرو برای ترکیب بدنه پیکان با موتور جلو‌محور پژو بود. به‌نوعی پیش‌درآمد خودرو روآ محسوب می‌شود.

۶. خودروهای کمتر شناخته‌شده یا محدود

• پژو ۴۰۵ GLI مونتاژ ایران‌خودرو ( نسخه‌های اولیه وارداتی )
• پژو ۴۰۵ استیشن ( پژو ۴۰۵ GLX Wagon ): در تیراژ محدود
• وانت آریسان نسل اول: در برخی نمونه‌های اولیه از XU7 استفاده شد پیش از نصب موتور OHV

ویژگی ها

موتور XU7 یکی از شناخته‌شده‌ترین و پرکاربردترین موتورهای بنزینی در محصولات ایران‌خودرو است که در عین سادگی، دوام بالا و تعمیرپذیری آسان، نقش مهمی در خودکفایی تولید خودرو در ایران ایفا کرده است که باعث محبوبیت آن در میان تعمیرکاران و رانندگان ایرانی شده است.
هرچند از نظر فناوری و بازده سوخت نسبت به موتورهای جدیدتر عقب‌تر است، اما همچنان به‌دلیل دوام و هزینه نگهداری پایین، یکی از قابل اعتمادترین موتورهای ساخت داخل محسوب می‌شود.
در ادامه، ویژگی‌ها و مشخصات کامل این موتور آورده شده است.

۱. مشخصات عمومی

حجم موتور: 1761 سی‌سی ( ۱.۸ لیتر )
نوع موتور: چهار سیلندر خطی ( Inline 4 )
تعداد سوپاپ‌ها: ۸ عدد ( هر سیلندر ۲ سوپاپ )
نحوه سوخت‌رسانی: انژکتوری چند نقطه‌ای ( MPI )
سیستم جرقه‌زنی: دوبل کویل با ECU ( در مدل‌های جدید )
استاندارد آلایندگی: از یورو ۲ تا یورو ۴ در نسخه‌های بهینه‌شده

۲. توان و گشتاور

• قدرت خروجی: حدود ۹۷ تا ۱۰۰ اسب بخار در دور موتور ۶۰۰۰ rpm
• گشتاور: حدود ۱۵۳ نیوتن‌متر در دور ۳۰۰۰ rpm
• نسبت تراکم: ۹.۳:۱

این اعداد باعث می‌شوند موتور XU7 عملکردی متعادل میان قدرت، نرمی و مصرف سوخت ارائه دهد.

۳. ساختار مکانیکی

• جنس بلوک سیلندر: چدن مقاوم
• جنس سرسیلندر: آلومینیوم ( جهت کاهش وزن و بهبود انتقال حرارت )
• تایمینگ موتور: تسمه تایم
• نوع سیستم خنک‌کننده: مایع ( آب و ضدیخ )
• محل نصب موتور: عرضی ( در خودروهای دیفرانسیل جلو )

۴. ویژگی‌های عملکردی

• دوام بالا: به دلیل طراحی ساده و قطعات مکانیکی مستحکم
• تعمیرپذیری آسان: قطعات یدکی ارزان و در دسترس در سراسر کشور
• سازگاری با شرایط آب‌و‌هوایی مختلف ایران
• نرم بودن در حرکت‌های شهری، هرچند در دور بالا صدای موتور کمی افزایش می‌یابد
• مصرف سوخت متوسط: بین ۸ تا ۹ لیتر در هر ۱۰۰ کیلومتر در سیکل ترکیبی

۵. نسخه‌های مختلف

XU7JP/L3: نسخه اصلی انژکتوری با ECU بوش یا زیمنس
XU7P: نسخه به‌روزشده با آلایندگی کمتر ( یورو ۴ ) و بهینه‌سازی در سوخت‌پاشی و جرقه
XU7 LPG: نسخه گازسوز ( دوگانه‌سوز ) با طراحی مخصوص برای سوخت CNG

نقاط ضعف و قوت

در ادامه، نقاط قوت و ضعف موتور XU7 را به‌صورت دقیق و فنی ذکر شده تا دید جامع‌تری نسبت به عملکرد این موتور داشته باشیم.

نقاط قوت موتور XU7

دوام و استحکام بالا: بلوک سیلندر چدنی و طراحی ساده باعث شده این موتور عمر بالایی داشته باشد و حتی در کارکردهای بالای ۳۰۰ هزار کیلومتر بدون تعمیر اساسی، عملکرد قابل قبولی ارائه دهد.

هزینه نگهداری و تعمیر پایین: قطعات این موتور به‌وفور در بازار یافت می‌شوند و تعمیر آن نیاز به ابزار یا تخصص خاصی ندارد؛ در نتیجه هزینه تعمیر و سرویس بسیار پایین است.

گشتاور مناسب در دور موتور پایین: در حدود ۳۰۰۰ دور در دقیقه بیشترین گشتاور خود را تولید می‌کند که باعث نرمی در حرکت‌های شهری و شروع شتاب‌گیری روان می‌شود.

سازگاری بالا با شرایط آب‌وهوایی ایران: این موتور برای دماهای بالا و سوخت با کیفیت متوسط ( حتی اکتان پایین ) طراحی شده و در مناطق گرم و خشک یا مرطوب عملکرد پایداری دارد.

نرم و کم لرزش بودن در حالت آرام: به‌دلیل طراحی ساده با ۸ سوپاپ و تعادل در ساختار میل‌لنگ و پیستون‌ها، موتور در حالت درجا صدای یکنواخت و آرامی دارد.

امکان تنظیم و تعمیر آسان برای تعمیرکاران محلی: سیستم ساده مکانیکی و انژکتوری ابتدایی آن باعث شده بیشتر تعمیرکاران بدون نیاز به تجهیزات خاص بتوانند آن را عیب‌یابی کنند.

نقاط ضعف موتور XU7

مصرف سوخت نسبتاً بالا: در مقایسه با موتورهای جدیدتر مانند TU5 و EF7، مصرف بنزین XU7 در سیکل ترکیبی بین ۸ تا ۹.۵ لیتر در هر ۱۰۰ کیلومتر است که در ترافیک شهری بیشتر می‌شود.

صدای زیاد در دورهای بالا: به‌دلیل طراحی قدیمی و نداشتن عایق‌های صوتی کافی، در سرعت‌های بالا صدای موتور به داخل کابین منتقل می‌شود.

قدیمی بودن فناوری طراحی: این موتور فاقد سیستم زمان‌بندی متغیر سوپاپ‌ها ( VVT ) و فناوری تزریق مستقیم سوخت است، در نتیجه بازده حرارتی آن پایین‌تر است.

آلایندگی بالاتر نسبت به استانداردهای جدید: حتی نسخه‌های یورو ۴ آن در مقایسه با موتورهای مدرن‌تر، گازهای آلاینده بیشتری تولید می‌کنند.

وزن زیاد موتور: استفاده از بلوک چدنی باعث افزایش وزن خودرو و مصرف سوخت بیشتر شده است.

نشتی جزئی روغن در برخی مدل‌ها: به‌مرور زمان و در اثر گرما، واشر درپوش سوپاپ یا واشر کارتل ممکن است دچار نشتی جزئی روغن شوند؛ مشکلی رایج اما قابل رفع است.

نتیجه‌گیری

موتور XU7 یکی از قدیمی‌ترین و پرکاربردترین پیشرانه‌های ایران‌خودرو است که با وجود طراحی کلاسیک خود، هنوز به‌دلیل قدرت مناسب، دوام بالا، تعمیر آسان و قطعات ارزان جایگاه ویژه‌ای در میان کاربران دارد. این موتور با ساختار ساده‌ی ۸ سوپاپه و حجم ۱.۸ لیتر، گشتاور مناسبی در دورهای پایین تولید می‌کند و برای استفاده شهری و مسافرت‌های طولانی بسیار مناسب است.
با این حال، مصرف سوخت نسبتاً زیاد، صدای بالا در دورهای زیاد و آلایندگی بیشتر از جمله نقاط ضعف آن محسوب می‌شود. در مجموع، XU7 موتوری قابل اعتماد، اما غیرمدرن است که در عین استحکام، از فناوری‌های روز دنیا مانند VVT و تزریق مستقیم سوخت بی‌بهره مانده است.