لرزش موتور خودرو ممکن است دلایل متعددی داشته باشد که بعضی ساده و برخی جدی‌تر هستند. در ادامه این مطلب از مجله اینترنتی خودروآموز دلایل اصلی لرزش موتور را همراه با توضیح کامل و راهکار هر یک مورد بررسی قرار می دهیم.
۱. ایراد در پایه های موتور ( دسته موتور )
ایراد در پایه یا دسته موتور یکی از شایع ترین دلایل لرزش محسوس در خودرو است، مخصوصاً در دور آرام ( درجا ) یا هنگام حرکت با دور پایین این لرزش ها محسوس تر است.
در ادامه به طور کامل بررسی می نماییم که چگونه دسته‌موتور خراب باعث لرزش می‌شود و راه‌حل آن چیست.
دسته موتور چیست و چه کاری انجام می‌دهد؟
دسته‌موتور قطعه‌ای است که موتور را روی شاسی خودرو نگه می‌دارد. این قطعه معمولاً از فلز و لاستیک ( یا سیلیکون و در مدل‌های جدید، هیدرولیکی ) ساخته شده است و دو وظیفه اصلی دارد:
- جذب لرزش‌های طبیعی موتور
- نگه‌داشتن موتور در جای خود، حتی هنگام ترمز یا شتاب‌گیری شدید
چگونه خرابی دسته‌موتور باعث لرزش می‌شود؟
وقتی لاستیک درون دسته موتور پاره، خشک یا شل می‌شود، موتور دیگر به درستی از شاسی ایزوله نیست. بنابراین لرزش‌های طبیعی موتور ( به‌خصوص در دور پایین و درجا ) به بدنه و کابین منتقل می‌شوند.
در موارد شدید، حتی هنگام گاز دادن، ممکن است موتور حرکت اضافی کند و صدای تقه یا کوبش شنیده شود.
علائم خرابی دسته‌موتور
لرزش زیاد در اتاق در حالت درجا: مخصوصاً وقتی کولر روشن است یا دور موتور زیر ۱۰۰۰ است
صدا یا تقه هنگام گاز دادن یا تعویض دنده: به دلیل جابجایی بیش از حد موتور
حرکت محسوس موتور به جلو یا عقب: در بررسی چشمی، وقتی درجا گاز می‌دهید
لرزش فرمان یا داشبورد در دنده خلاص: خصوصاً در خودروهای دیفرانسیل جلو
راهکار
بررسی فیزیکی دسته‌موتورها: توسط مکانیک با نور و اهرم کوچک بررسی شود. پارگی یا نشست دیده شود.
تست حرکت موتور: در دنده خلاص، با گاز ملایم. اگر موتور بیش از حد خم می‌شود یا می‌لرزد، دسته خراب است.
تعویض دسته‌موتور معیوب: دسته‌موتور باید با قطعه استاندارد و اصلی جایگزین شود ( قطعات بی‌کیفیت سریعاً خراب می‌شوند ).
در برخی خودروها ( مثل پژو ۴۰۵ یا سمند ): دسته‌موتور سمت چپ، دسته‌گیربکس و دسته عقب ( دسته دینام ) همگی باید چک شوند.
نکته مهم:
در خودروهایی مثل پژو ۴۰۵، خرابی دسته موتور می‌تواند حتی باعث لرزش در زمان ترمزگیری شدید یا حرکت با کولر روشن شود.
۲. خرابی شمع ها یا سیستم جرقه زنی
خرابی شمع‌ها یا سیستم جرقه‌زنی یکی از مهم‌ترین و رایج‌ترین علل لرزش موتور خودرو است، به‌ویژه در حالت دور آرام ( درجا ) یا هنگام شتاب‌گیری.
چرا شمع‌ها و جرقه‌زنی مهم‌اند؟
موتورهای بنزینی برای کارکرد خود به یک احتراق کامل نیاز دارند، که با سه عامل اصلی انجام می‌شود: سوخت، هوا و حرارت ( جرقه شمع ).
اگر شمع یا سیستم جرقه‌زنی ناقص عمل کند، احتراق ناقص در یک یا چند سیلندر اتفاق می‌افتد و در نتیجه:
- قدرت موتور کاهش می‌یابد
- بالانس کاری بین سیلندرها به‌هم می‌ریزد
- و لرزش شدیدی در کابین احساس می‌شود ( به ویژه در درجا یا در زمان گاز دادن )
علائم خرابی شمع یا سیستم جرقه‌زنی
لرزش در دور پایین یا درجا: مخصوصاً وقتی موتور سرد است
شتاب‌گیری ضعیف: به دلیل احتراق ناقص
مصرف سوخت زیاد: سوخت نسوخته به اگزوز می‌رسد
صدای پِت‌پِت یا تقه در موتور: یکی از سیلندرها کار نمی‌کند ( اصطلاحاً « سه کار » می‌کند )
روشن شدن چراغ چک موتور: خطا در سیستم احتراق ثبت می‌شود ( مثلاً misfire )
دلایل خرابی سیستم جرقه‌زنی
- شمع کهنه، سوخته یا تنظیم نبودن فاصله الکترودها
- خرابی وایر شمع ( در خودروهای با کویل مرکزی )
- خرابی کویل مجزا یا کویل دوبل
- نفوذ روغن یا آب به داخل محفظه شمع ها
- خطا در ECU یا سنسور موقعیت میل‌لنگ / میل سوپاپ
راهکارها
بررسی و تعویض شمع‌ها: دوره تعویض: هر ۲۰–۴۰ هزار کیلومتر ( بسته به نوع شمع ). از شمع مناسب با استاندارد کارخانه استفاده شود ( مثلاً برای پژو ۴۰۵، شمع پایه کوتاه مناسب است )
تست وایر یا کوئل: در صورت وجود وایر، ترک، پوسیدگی یا شل بودن چک شود. در صورت کوئل مجزا، با دیاگ می‌توان کوئل معیوب را شناسایی کرد و تعویض نمود.
استفاده از دستگاه دیاگ: برای تشخیص خطای احتراق در سیلندرها ( کد خطا مانند P0301 برای سیلندر ۱ )
تمیز کردن محفظه شمع: اگر آب یا روغن وارد شده، علت بررسی و نشت برطرف شود ( مانند واشر درب سوپاپ )
نکته مهم:
کار نکردن حتی فقط یک شمع یا کوئل در موتور ۴ سیلندر، می‌تواند ۲۵٪ توان موتور را از بین ببرد و لرزش شدید ایجاد کند.
۳. کثیفی یا گرفتگی انژکتور
کثیفی یا گرفتگی انژکتورها ( Injector ) یکی از دلایل رایج لرزش موتور بویژه در حالت درجا یا هنگام شتاب‌گیری است. وقتی انژکتور نتواند سوخت را به درستی و به‌میزان کافی وارد سیلندر کند، احتراق ناقص یا ناهماهنگ رخ می‌دهد، که منجر به لرزش موتور و کاهش کارایی می‌شود.
انژکتور چیست و چه نقشی دارد؟
انژکتور نازل بسیار دقیقی است که وظیفه دارد سوخت را به صورت مه یا اسپری ( ذرات بسیار ریز ) با فشار بالا، دقیقاً در زمان مناسب وارد سیلندر کند تا با هوا مخلوط شده و احتراق کامل انجام شود.
کثیفی یا گرفتگی انژکتور چگونه لرزش ایجاد می‌کند؟
انژکتور کثیف یا نیمه گرفته، سوخت را ناهماهنگ یا ناکامل پاشش می‌کند. ممکن است مقدار سوخت کمتر از حد لازم یا با الگوی نامناسب وارد سیلندر شود.
این باعث احتراق ناقص در یک یا چند سیلندر می‌شود. در نتیجه، موتور به‌طور نامتوازن کار می‌کند و شما لرزش موتور را احساس می‌کنید.
علائم کثیفی انژکتور
- لرزش در دور پایین یا درجا: مخصوصاً بعد از روشن کردن خودرو
- شتاب‌گیری کند و ناپایدار: خودرو دیر یا با تردید گاز می‌خورد
- مصرف سوخت بالا: چون ECU برای جبران احتراق ناقص، سوخت بیشتری می‌فرستد
- صدای ناک یا تقه خفیف در موتور: به دلیل احتراق ناقص
- روشن شدن چراغ چک موتور: به دلیل Misfire یا اختلال سوخت‌رسانی ( کدهایی مثل P0171، P030x )
راه‌حل‌ها
استفاده از مکمل شوینده انژکتور در باک:
مثل مکمل‌های Liqui Moly، STP، Wynn’s و اکتان بوسترهای استاندارد مخصوصاً زمانی که گرفتگی خفیف باشد
شست و شوی حرفه‌ای انژکتورها:
با دستگاه انژکتورشور که انژکتورها را باز کرده و به‌طور مجزا با فشار بالا شست‌وشو می‌دهد. در این روش هم جریان، هم الگوی پاشش بررسی می‌شود.
بررسی فشار پمپ بنزین و فیلتر سوخت:
گاهی فشار پایین پمپ باعث عدم پاشش صحیح انژکتور می‌شود ( این مورد مکمل بررسی انژکتور است )
تعویض انژکتور خراب:
اگر پس از تست، پاشش یک انژکتور ضعیف یا غیر یکنواخت بود و با شست‌وشو درست نشد، باید تعویض شود
نکته مهم:
بنزین بی‌کیفیت یا استفاده طولانی از خودرو بدون تعویض فیلتر بنزین، عامل اصلی کثیفی انژکتورهاست. برای پیشگیری، فیلتر سوخت را طبق جدول سرویس خودرو تعویض کنید و از سوخت مناسب و مکمل دورهای استفاده کنید.
۴. نقص در سیستم هوا – ورودی هوا، سنسور MAF یا دریچه گاز
نقص در سیستم هوای ورودی موتور، به‌ویژه مشکلات در فیلتر هوا، سنسور MAF ( سنسور جریان هوای ورودی ) و دریچه گاز، می‌تواند به شدت باعث لرزش موتور شود، چون این قسمت ها مستقیماً بر ترکیب دقیق « هوا و سوخت » تأثیر می‌گذارند. اگر هوا درست اندازه‌گیری یا کنترل نشود، احتراق ناقص و در نتیجه لرزش رخ می‌دهد.
نقش سیستم هوای ورودی در موتور چیست؟
موتور برای احتراق نیاز به نسبت دقیقی از هوا و سوخت دارد ( تقریباً ۱۴.۷ واحد هوا به ازای ۱ واحد سوخت ). اگر میزان هوای ورودی کم، زیاد یا با تأخیر به موتور برسد، ECU نمی‌تواند به‌درستی سوخت را تنظیم کند، که نتیجه آن احتراق نادرست، کاهش قدرت، لرزش و افزایش مصرف سوخت است.
دلایل و تاثیر آن ها بر لرزش موتور
۱. فیلتر هوای کثیف یا مسدود:
تأثیر: ورود هوای کافی به موتور محدود می‌شود، یعنی سوخت زیاد با هوای کم که منجر به احتراق ناقص و در نهایت لرزش می شود.
راه حل: تعویض فیلتر هوا هر ۱۰ تا ۱۵ هزار کیلومتر ( زودتر در مناطق پر گرد و غبار )
۲. خرابی یا کثیفی سنسور MAF ( Mass Air Flow )
تأثیر: این سنسور مقدار هوای ورودی را به ECU گزارش می‌دهد. اگر کثیف یا معیوب باشد:
- ECU داده اشتباه می‌گیرد
- سوخت کم یا زیاد وارد می‌شود
- احتراق ناقص و لرزش
راه حل:
- تمیز کردن با اسپری مخصوص سنسور MAF ( بدون تماس دست )
- در صورت خرابی، تعویض آن
- دیاگ خودرو برای بررسی خطای MAF ( کدهایی مانند P0101 )
۳. کثیفی یا چسبندگی دریچه گاز
تأثیر: دریچه گاز میزان هوای ورودی را تنظیم می‌کند. اگر کربن و دوده زیاد روی آن جمع شود:
- باز و بسته شدنش مختل می‌شود
- واکنش به پدال گاز کند یا ناپایدار می‌شود
- هوای دریافتی کم یا ناهماهنگ می‌شود
- موتور لرزش پیدا می‌کند، مخصوصاً در دور پایین یا حالت درجا
راه حل:
- باز کردن و تمیز کردن دریچه گاز با اسپری مخصوص
- بررسی عملکرد سنسور TPS ( موقعیت پدال گاز )
علائم کلی نقص در سیستم هوا
لرزش در حالت درجا: مخصوصاً پس از روشن شدن
واکنش کند به پدال گاز: تأخیر در شتاب‌گیری
نوسان دور موتور: مخصوصاً در دنده خلاص یا پشت چراغ قرمز
مصرف سوخت بالا: مخلوط سوخت-هوا نامناسب
چراغ چک روشن: خطا در MAF یا دریچه گاز ( قابل بررسی با دیاگ )
۵. عدم بالانس یا خرابی قطعات چرخشی موتور
خرابی یا خم‌شدگی میل‌لنگ، چرخ طیار ( فلایویل ) یا دمپر میل‌لنگ می‌تواند باعث لرزش شدید و یکنواخت در دورهای خاص شود.
راهکار آن بررسی تخصصی و باز کردن موتور و بالانس مجدد یا تعویض قطعه معیوب است.
۶. خرابی دسته‌دنده یا دسته‌موتور گیربکس
دسته‌های نگهدارنده گیربکس هم مانند دسته‌موتور در جذب لرزش نقش دارند. خرابی آن‌ها باعث می‌شود لرزش از موتور به کابین منتقل شود، مخصوصاً در دنده خلاص یا درجا این لرزش محسوس تر است.
راه حل آن بررسی وضعیت دسته گیربکس و تعویض در صورت لقی یا پارگی می تواند باشد.
۷. تنظیم نبودن موتور ( عدم تیون صحیح )
موتورهایی که تنظیم نیستند ( مانند زمان‌بندی اشتباه جرقه یا سوخت، یا عدم کالیبراسیون دریچه گاز و انژکتورها ) ممکن است لرزش دائمی داشته باشند.
یک راهکار آن دیاگ کامل خودرو، ریست و تنظیم مجدد ECU و در صورت نیاز، بروزرسانی نرم‌افزاری ( در خودروهای جدیدتر ) است.
نتیجه‌گیری
لرزش موتور خودرو می‌تواند ناشی از مشکلات ساده مثل شمع یا دسته‌موتور باشد، یا دلایل جدی‌تر مثل عدم احتراق صحیح یا عدم بالانس موتور. تشخیص دقیق معمولاً نیاز به بررسی مرحله به مرحله دارد. بهتر است از ساده‌ترین موارد ( شمع و هوا ) شروع کنید و به بخش‌های پیچیده‌تر برسید.
پنج سوال رایج از مبحث دلایل لرزش موتور خودرو
۱. چرا موتور خودرو در حالت درجا ( دور آرام ) می‌لرزد؟
پاسخ: علت معمول می‌تواند خرابی دسته‌موتور، کثیفی انژکتورها، یا شمع معیوب باشد. در این حالت، بالانس سیلندرها به‌هم می‌ریزد و لرزش در اتاق حس می‌شود.
۲. آیا شمع‌های کهنه می‌توانند باعث لرزش شوند؟
پاسخ: بله، شمع‌های کهنه یا تنظیم نشده باعث احتراق ناقص می‌شوند. این موضوع یکی از دلایل رایج « سه‌کار کردن » موتور و لرزش در دور پایین است.
۳. کثیفی سنسور MAF چه تأثیری روی لرزش دارد؟
پاسخ: سنسور MAF جریان هوای ورودی را اندازه‌گیری می‌کند. اگر کثیف یا معیوب باشد، نسبت سوخت و هوا به‌درستی تنظیم نمی‌شود و نتیجه آن احتراق نامناسب و لرزش است.
۴. چطور بفهمم دسته موتور خراب است؟
پاسخ: اگر موتور در حالت درجا زیاد می‌لرزد، یا در زمان گاز دادن صدای تقه می‌زند، ممکن است دسته‌موتور خراب باشد. در برخی موارد با چشم قابل بررسی است یا باید روی جک تست شود.
۵. آیا دریچه گاز کثیف باعث لرزش می‌شود؟
پاسخ: بله، چون در دور آرام نقش مهمی در کنترل میزان هوای ورودی دارد. چسبندگی یا کربن گرفتن آن باعث کاهش یا نوسان هوا و در نتیجه لرزش می‌شود.
