سبقت گرفتن به عبور یک وسیله نقلیه از وسیله نقلیه دیگر که در همان مسیر و جهت حرکت می‌کند، با تغییر موقت مسیر و بازگشت به خط اصلی پس از تکمیل عبور گفته می‌شود.
به بیان ساده، راننده برای سبقت گرفتن، از مسیر معمول خارج می‌شود تا از وسیله نقلیه جلویی پیشی بگیرد و پس از اطمینان از ایمنی، دوباره به مسیر اولیه بازمی‌گردد.
در ادامه این مطلب از مجله اینترنتی خودروآموز، موارد مجاز و ممنوع بودن و مراحل سبقت گرفتن را مورد بررسی قرار می دهیم.
موارد مجاز سبقت
راننده تنها در شرایط زیر می‌تواند اقدام به سبقت کند:
- دید کافی و روشن بودن مسیر در روز و شب.
- خلوت بودن راه مقابل و نبودن وسیله نقلیه در حال نزدیک شدن از روبه‌رو.
- اطمینان از توانایی بازگشت به خط اصلی بدون ایجاد خطر یا مزاحمت.
- استفاده از علائم هشدار ( چراغ یا بوق ) پیش از سبقت، در صورت نیاز.
- سبقت از سمت چپ ( به جز در مواردی خاص مانند سبقت گرفتن از خودرویی که قصد گردش به چپ دارد، که از سمت راست مجاز است ).
موارد ممنوعیت سبقت
- در سر پیچ های تند و سر بالایی که میدان دید کم است.
- از ۵۰ متر مانده به پیچ ها تا ۵۰ متر بعد آن یا در تقاطع راه ها یا در تقاطع راه آهن، مگر آنکه به وسیله علائم، مجاز باشد.
- هنگامی که روشنایی و میدان دید به هر علت کافی نباشد.
- سبقت از وسیله نقلیه ای که خود در حال سبقت گرفتن است، مگر در جاده ی دارای سه خط عبور یا بیشتر.
- برای اتوبوس ها و کامیون ها در معابر شهری.
- از ۱۰۰ متر مانده به ورودی تونل ها و پل ها تا انتهای آنها، مگر آنکه به وسیله علائم، مجاز باشد.
- در نقاطی که با نصب علایم، سبقت ممنوع اعلام شده باشد.
- هنگامی که وسیله نقلیه ای در فاصله ای نزدیک و غیر ایمن از روبرو در حال حرکت می باشد.
مراحل سبقت گرفتن
در آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی، سبقت گرفتن دارای مراحلی مشخص است که راننده باید برای ایمنی خود و دیگران آنها را رعایت کند.
۱. بررسی شرایط و تصمیم‌گیری
- اطمینان از اینکه سبقت مجاز است ( وجود خط مقطع، نبود تابلو « سبقت ممنوع » ).
- بررسی اینکه دید کافی وجود دارد ( نه در پیچ، سربالایی، تونل و … ).
- توجه به سرعت خودروی جلویی و توان خودروی خود برای سبقت.
۲. اعلام قصد سبقت
روشن کردن چراغ راهنما ( سمت چپ ) چه در شب و چه در روز. در صورت نیاز، استفاده از بوق کوتاه در روز یا تبدیل متناوب چراغ نورپایین به نوربالا در شب برای آگاه کردن خودروی جلویی.
۳. حرکت به سمت چپ و شروع سبقت
- ورود به خط سمت چپ با رعایت فاصله طولی کافی از خودروی جلویی.
- افزایش سرعت به اندازه‌ای که بتوان سریع و ایمن از خودرو عبور کرد.
۴. عبور از خودروی جلویی
- ادامه حرکت در خط چپ تا زمانی که به طور کامل از خودرو جلو افتاده باشید.
- رعایت فاصله‌ی ایمن پیش از بازگشت به خط اصلی.
۵. بازگشت به خط اصلی
- روشن کردن چراغ راهنما ( سمت راست ).
- بازگشت نرم و ایمن به خط عبور اولیه.
- خاموش کردن چراغ راهنما پس از تکمیل مانور.
نکته: در تمام مراحل سبقت، راننده باید آماده باشد تا در صورت خطر ( مانند نزدیک شدن خودروی مقابل )، سبقت را متوقف کرده و به خط اصلی بازگردد.
جریمه سبقت غیر مجاز
سبقت غیرمجاز در آیین‌نامه راهنمایی و رانندگی ایران یکی از تخلفات حادثه‌ساز محسوب می‌شود و برای آن جریمه نقدی و حتی در برخی شرایط توقیف خودرو در نظر گرفته شده است.
- سبقت در پیچ‌ها، سربالایی‌ها، تونل، پل و محل‌های فاقد دید کافی.
- سبقت از سمت راست خودرو جلو ( مگر در شرایط خاص مانند زمانی که خودرو جلویی قصد گردش به چپ دارد ).
- سبقت در تقاطع‌ها و گذرگاه‌های عابر پیاده.
- سبقت در محدوده‌های سبقت ممنوع ( خط ممتد یا تابلو ).
- سبقت در شرایطی که موجب خطر برای خودروهای مقابل یا عبوری شود.
طبق آخرین جدول جرایم رانندگی، جریمه سبقت غیر مجاز در سال ۱۴۰۴ تا مبلغ ۷۰۰ هزار تومان هم در نظر گرفته شده است. اگر سبقت غیرمجاز منجر به تصادف یا خطر شود، علاوه بر جریمه، نمره منفی و در مواردی توقیف خودرو هم اعمال می‌شود.
چرا رعایت آن مهم است؟
سبقت غیرمجاز یکی از عوامل اصلی تصادفات مرگبار در جاده‌ها است، زیرا معمولاً در مسیر خلاف جهت حرکت وسایل نقلیه انجام می‌شود و در صورت بروز خطا، زمان واکنش راننده و احتمال جلوگیری از حادثه بسیار کم خواهد بود.
این عامل نیز مانند عامل سرعت غیر مجاز، علاوه بر خطر انداختن ایمنی خود راننده، سلامتی سایر کاربران ترافیک را نیز به خطر می اندازد. لذا این مورد نیز یکی از مصادیق بارز تجاوز به حقوق انسانی و شهروندی محسوب می شود. با سبقت گرفتن بر روی خط ممتد، علاوه بر افزایش احتمال وقوع تصادف، تجاوز و ورود به حریم قانونی و حقوقی دیگران نیز محسوب می شود.
نتیجه گیری
سبقت گرفتن زمانی مجاز است که راننده دید کافی، خط‌کشی و شرایط ایمن برای عبور داشته باشد و از سمت چپ خودروی جلویی و بدون ایجاد خطر برای دیگران اقدام کند.
رعایت این اصول نه تنها از بروز تصادفات جلوگیری می‌کند، بلکه مانع جریمه‌های نقدی و نمره منفی نیز می‌شود و در نهایت به افزایش ایمنی رانندگی و کاهش حوادث جاده‌ای کمک می‌کند.
سه سوال امتحانی از مبحث سبقت گرفتن در آیین نامه رانندگی
از چند متری پیچ ها سبقت گرفتن ممنوع است؟
۱- ۱۵۰ متری
2- ۱۰۰ متری
3- ۵۰ متری
4- سبقت گرفتن در پیچ ها محدودیت ندارد.
پاسخ: گزینه سه
از کدام علامت آگاه سازی برای سبقت در شب استفاده می شود؟
۱- استفاده از بوق کوتاه
2- فقط تبدیل و تعویض نور چراغ بالا و پایین
3- تبدیل و تعویض نور چراغ بالا و پایین به همراه چراغ راهنما
4- استفاده از بوق بلند بطور متناوب
پاسخ: گزینه سه
سبقت از طرف راست وسیله نقلیه ای که در حال گردش به چپ می باشد …….
۱- فقط در معابر شریانی درجه دو ممنوع است.
2- ممنوع است.
3- در هنگام روز مجاز است.
4- مجاز است.
پاسخ: گزینه چهار
